Beestig

Cynthia: “Ik was al langer bekend met de werking van zorghond-organisaties omdat ik geregeld als gastgezin pups van Hulphond Nederland in huis had. Toen ik een paar jaar geleden in gesprek raakte met een persoon met posttraumatische stressstoornis, viel het mij op hoe zijn buddyhond de man ‘spiegelde’. Zodra zijn eigenaar onrustig werd, zorgde de hond er op een subtiele manier voor dat we het gesprek even pauzeerden. Maar wat er eigenlijk gebeurde, is dat de hond mij hielp om die man beter te begrijpen. Op dat moment ging er bij mij een belletje rinkelen: zou je zorgprofessionals kunnen koppelen aan zo’n ‘contacthond’ om hen te helpen in hun dagelijkse werkzaamheden?”
 
Cynthia was ervan overtuigd dat zo’n initiatief vast al zou bestaan. Zij kon toch niet de eerste zijn met dat baanbrekende idee? “Toch was dat tot mijn grote verbazing wél zo. Er zijn in België en Nederland heel wat vrijwilligers die met hun eigen hond op bezoek gaan bij mensen met dementie. De bezoekjes van zo’n AAI-hond betekenen erg veel voor de bewoners van woonzorgcentra en deze vrijwilligers verrichten belangrijk maatschappelijk werk. Maar door permanent een contacthond te koppelen aan een zorgprofessional én het duo een doorgedreven opleiding aan te bieden, kunnen we op een andere manier nog veel meer bereiken in de dagelijkse zorg voor mensen met dementie.”
 
 

Het ontstaan van Stichting Blijf

Het zaadje was gekiemd en Cynthia ging, samen met anderen, aan de slag om haar ideeën om te zetten in de praktijk. “De naam ‘Blijf’ heeft voor ons een dubbele betekenis. Enerzijds is het een gekend commando dat bij het opvoeden van honden gebruikt wordt, anderzijds geeft het op een bevattelijke manier ons doel weer: mensen met dementie langer bij ons laten blijven. Zelf heb ik ook een contacthond onder mijn hoede: Suus. Ze gaat al van pups af met me mee naar het werk, maar verricht ook een belangrijke rol aan mijn zijde als ambassadeur."

Binnenkort studeren de allereerste contacthonden van Stichting Blijf af, maar dat wil niet zeggen dat ze al die tijd thuis hun roeping zaten af te wachten. “Onze toekomstige zorghonden worden met veel zorg uitgekozen en reeds op een leeftijd van acht weken bij de zorgmedewerker geplaatst. Stichting Blijf blijft eigenaar van de honden, maar ze maken hun leven lang deel uit van het gezin van de zorgprofessional, ook wanneer een hond met pensioen gaat. Als onderdeel van hun training gaan ze dagelijks mee naar het werk om te wennen aan de omgeving, de cliënten en de routine. Ze hebben daar ook hun eigen bench om in te rusten, zodat het echt een tweede thuis wordt. Tijdens hun opleiding volgen de zorgduo’s wekelijks een les om zich voor te bereiden op het echte werk. Het volledige programma duurt ongeveer 2 jaar, wat wil zeggen dat de meeste honden op een leeftijd van ongeveer 2,5 hun eindexamen doen. We hebben momenteel een 25-tal zorgduo’s in opleiding, waarvan een groot deel in september examenklaar is. Ook daarna kunnen ze blijven rekenen op maandelijkse begeleiding. Tijdens de coronacrisis hebben we wat vertraging opgelopen, maar we streven uiteindelijk naar 400 zorgduo’s onder onze hoede.”
 
 

Wat kan een contacthond concreet betekenen voor mensen met dementie? 

Natuurlijk is het belangrijk dat een contacthond zich graag laat knuffelen en aaien door mensen die daar nood aan hebben, maar de honden van Stichting Blijf zijn opgeleid voor zoveel meer. Cynthia somt op:
 

• “In eerste instantie maakt een contacthond op een laagdrempelige manier verbinding met mensen op een moment dat ze het daar zelf lastig mee hebben. Zo merken we dat mensen met dementie die het moeilijk hebben om zich uit te drukken, soms wel beginnen praten tegen een hond. Zo kom je te weten waarmee je hen kan helpen om zich beter te voelen.
   
• Contacthonden hebben ook een signaalfunctie. We kunnen het ons amper voorstellen, maar ze nemen zoveel meer waar dan wij met onze beperkte zintuigen: ze voelen spierspanning, ruiken angstzweet, detecteren een verhoogde hartslag en ademhaling … We leren onze contacthonden aangeven wanneer het emmertje van een cliënt vol raakt en de onrust te groot wordt. Zo kunnen we ingrijpen alvorens die zijn onmacht uit op al te ingrijpende manieren zoals agressie. 
   
• Er is ook een belangrijke taak weggelegd voor contacthonden bij de ondersteuning van alledaagse handelingen. Verschillende zaken die voor ons doodnormaal zijn, vinden personen met dementie ronduit angstaanjagend. Wanneer ze onder de douche moeten bijvoorbeeld, kunnen ze zich niet inleven in de context van ‘gewassen worden’ en komen ze (in hun beleving) plots en onverwacht terecht in een omgeving met water. Wanneer een hond dan even voordoet dat dat helemaal niet zo erg is, gaan de cliënten zich spiegelen en zonder spanning zijn voorbeeld volgen. Toen onze bewoners hun coronavaccin moesten krijgen, konden we ook rekenen op contacthonden om even ‘voor te doen’ hoe je je op een rustige manier kan laten vaccineren. Om dezelfde reden gaan ze mee naar de tandarts, naar de kapper … 
   
• Ongeveer de helft van de personen met dementie heeft last van zogenaamd ‘dwaalgedrag’. Wanneer dat een dwangmatig trekje krijgt, is het gedrag moeilijk te stoppen. We leren onze honden om op bepaalde plekken op hun route te gaan liggen, waardoor we dwalers helpen hun activiteit te doorbreken. Ze gaan bij de hond zitten en rusten zelf even uit.  

  
Contacthonden komen trouwens niet alleen in aanraking met de cliënten zelf, ook met hun mantelzorgers. Hond Hendrik is bijvoorbeeld de rechterhand van een psycholoog en die voelt mensen zo goed aan, dat hij al een doos tissues komt brengen alvorens iemand begint te huilen. Voor die hond maakt het niet uit of dat een mantelzorger of zijn partner met dementie is.”
 
“Veel mensen vinden het trouwens erg moeilijk om te praten over hun problematiek”, gaat Cynthia verder. “Ze durven er niet voor uitkomen en schamen zich over wat hen overkomt. Wanneer een hond zo’n gesprek bijwoont, doet hij dienst als klankbord. Honden hebben immers alle tijd om te luisteren, zullen zelden proberen je zinnen af te maken en vooral: ze oordelen niet. Als iemand tegen een contacthond vertelt dat hij niet meer kan volgen of dat hij het gesprek niet begrijpt, kan de zorgverlener daarop inspelen.”

Welke honden komen in aanmerking om contacthond te worden? 

Suus, de contacthond waarmee Cynthia een zorgduo vormt, is een lichtgrijze koningspoedel. “Voor één keer is kleur wél belangrijk”, lacht Cynthia. “We letten er sterk op om geen zwarte honden, of toch geen zwarte honden met donkere ogen te selecteren. Oudere mensen hebben het vaak moeilijker met contrasten en een donkere hond met donkere ogen verandert dan al snel in een ondefinieerbare, zwarte vlek.”
 
“Verder kiezen we voor rassen die weinig tot niet verharen. Dan kom je als vanzelf bij de krulvachten terecht: poedels en doodles. Vooral de rustige manier van bewegen van een grote poedel heeft voor onze kwetsbare doelgroep een grote meerwaarde. Bij het trimmen van onze contacthonden besteden we veel aandacht aan ronde vormen, zodat ze de looks krijgen van een teddybeer. Die vriendelijke uitstraling zorgt ervoor dat ze bij iedereen welkom zijn. ”
 
“Natuurlijk heb je voor dit werk in de zorg de nodige werklust nodig”, gaat Cynthia verder. “We gaan op zoek naar honden die graag met je bezig zijn en een hoge intelligentie tentoonspreiden. Uiteraard moeten ze een natuurtalent zijn in het aanvoelen van de sfeer. Een andere, heel belangrijke karaktertrek is dat een contacthond mensgericht maar niet eenkennig mag zijn. Het is belangrijk dat onze honden uit zichzelf in interactie gaan met andere mensen dan de zorgprofessional. Soms komt het bijvoorbeeld voor dat een cliënt schijnbaar boos in zijn kamer zit. Voor ons is het dan moeilijk inschatten of we binnen kunnen gaan, maar onze honden voelen emoties feilloos aan. Op dat moment heeft het geen zin om een hond op commando naar binnen te sturen, want daar leren we niets uit."

“Tenslotte gaan we op zoek naar gezonde honden, zonder lichamelijke afwijkingen. Hoewel hun job fysiek veel minder belastend is dan bijvoorbeeld die van hulphonden, moeten contacthonden goed in hun vel zitten om dit emotioneel zware werk aan te kunnen. Het is trouwens niet zo dat onze honden acht uur per dag ‘aan’ staan. Regelmatig liggen ze gewoon te slapen, dan verwerken ze alle prikkels en raken ze niet overbelast.”
 
 

De mooiste hondenjob 

Als ambassadeur van Stichting Blijf is het voor Cynthia heel duidelijk: “Ik heb de allermooiste hondenbaan die er bestaat. En ik zal je iets verklappen: ik ben niet de enige die daar zo over denkt. Jobs in de zorg raken in Nederland steeds moeilijker ingevuld. Wanneer we een vacature openstellen voor een verpleegkundige, mogen we al blij zijn met één reactie. Maar voegen we aan diezelfde vacature toe dat de werknemer levenslang aan een contacthond gekoppeld wordt, krijgen we wel 30 sollicitatiebrieven toegestuurd. Honden zijn dus niet alleen een zegen voor de bewoners van onze zorginstellingen, ook het personeel gaat blijer naar het werk. We maken nog veel te weinig gebruik van het potentieel dat honden intrinsiek met zich meedragen. Met Stichting Blijf werken we samen aan meer verbinding tussen zorgprofessional, zorgontvanger en de mensen om hen heen. Een dankbare job die het leven voor ons allemaal zoveel mooier maakt.”