Gedragswetenschappers breken zich al decennia lang het hoofd over de vraag hoe intelligent dieren precies zijn. Lange tijd werden mensen als de intelligentste soort van allemaal aanzien, maar dat klopt niet helemaal. Want een heleboel dieren kunnen met hun brein allerlei straffe dingen bereiken, die voor ons onhaalbaar zijn. Dat komt omdat elk dier met zijn eigen, specifieke set van talenten geboren wordt, waarvan sommige volledig ontbreken bij de mens (denk bijvoorbeeld aan het uitzonderlijke reukvermogen van verschillende diersoorten). In dit artikel sommen we enkele bekende dieren op die de wereld versteld deden staan omwille van hun bijzondere intelligentie! 

Slimme Hans, het paard dat (niet) kon tellen 

Slimme Hans het paard en zijn eigenaar von Osten
 
Een van de oudste voorbeelden van een superslim dier, is zonder twijfel Hans, het paard dat volgens zijn eigenaar - een Duitse wiskundeleraar - kon tellen. In het begin van de jaren 1900 trad het duo op in Duitsland, waarbij Hans moeilijke rekensommen oploste door met zijn hoef precies het juiste aantal keren op de grond te tikken. Verschillende sceptici braken zich het hoofd over deze opmerkelijke 'truc', maar konden geen frauduleuze praktijken blootleggen. Dat is niet zo gek, want eigenaar Wilhelm von Ofsten was er zelf rotsvast van overtuigd dat hij een wonderpaard in zijn bezit had. 
 
Toch kon het paard niet écht tellen, want wanneer er geen mens in de buurt was die het antwoord op de rekensom kende, ging hij helemaal de mist in. Wat was hier aan de hand? Slimme Hans had geleerd om op de meest subtiele signalen van mensen te reageren. Hij stopte met ‘tellen’ van zodra mensen hun adem eventjes inhielden, hun spieren spanden of hun ogen open sperden omdat hij bij het juiste antwoord was aanbeland. Waar hij precies op reageerde, weten we niet precies, maar we weten wel dat hij ontzettend goed was in zijn kunstje. Zelfs wanneer toeschouwers probeerden hem op het verkeerde been te zetten, bleef hij correct antwoorden. Slimme Hans kon dus niet tellen, maar hij was wel uitzonderlijk begaafd in het lezen van menselijke lichaamstaal - hij kon het beter dan onze eigen soortgenoten!  
 
 

Chaser, de border collie die 1000 woorden kende 

 
Wanneer je als beloftevolle, jonge hond terechtkomt bij een gepensioneerde professor psychologie, dan kunnen er fantastische dingen gebeuren. John Pilley nam in 2004 een border collie pup in huis, die hij Chaser noemde omdat ze als pup graag achter auto’s joeg. Reeds op zeer jonge leeftijd begon Pilley spelenderwijs woordjes te leren aan de kleine Chaser. Het opzet was eenvoudig: Chaser kreeg een heleboel speeltjes, elk met een unieke naam. Op commando (bij het zeggen van die unieke naam) moest de hond het juiste speeltje uit een andere kamer ophalen. 
 
Reeds op een leeftijd van 5 maanden - de meeste hondeneigenaars hebben op dat moment nog steeds problemen om hun uk het verschil tussen ‘zit’ en ‘liggen’ uit te leggen - kon Chaser reeds 50 speeltjes van elkaar onderscheiden. Twee-en-een-halve maand later telde haar woordenschat reeds 200 woorden en op een leeftijd van 3 jaar kon Chaser maar liefst 1022 verschillende speeltjes ophalen en terugbrengen, wanneer ze daar om gevraagd werd. Maar wat nog straffer is: gaf je Chaser een woord die ze nog niet kende, dan koos ze voor het speeltje dat nieuw was tussen allerlei bekende speeltjes én sloeg ze de nieuwe naam op in haar geheugen! 
 
 

Stella, de hond die leerde praten 

 
Terwijl Chaser’s taalvermogen vooral uit éénrichtingsverkeer bestond, is er de laatste jaren veel interesse ontstaan in zogezegd ‘pratende’ honden - honden die hun eigen gedachten en wensen uitdrukken met behulp van knoppen. Pionier op dat gebied is de hond Stella van logopediste Christina Hunger, die patiënten met spraakproblemen helpt om te leren communiceren. Toen ze een pup in haar leven verwelkomde, besloot ze die op dezelfde manier te leren ‘praten’ als haar patiënten. 
 
Met behulp van een groot paneel met knoppen, die elk een vooraf opgenomen woord laten horen wanneer je erop drukt, kan Christina nu eenvoudige conversaties voeren met haar eigen hond. Stella kent ondertussen een 50-tal woorden, die ze kan combineren tot zinnen van maximaal 5 woorden. Daarmee plaveide ze de weg voor een heleboel andere hondeneigenaars die willen leren converseren met hun viervoeter, al is het nog maar de vraag of hun interpretatie altijd klopt met wat de hond écht te zeggen heeft.  
 
 

Alex, de papegaai waarmee je kon converseren 

 
Een groot voorbeeld voor Christina Hunger en haar spraakonderzoek bij honden, was Alex, de grijze roodstaart papegaai die psychologe Irene Pepperberg in 1977 kocht voor haar onderzoek. Alex is een acroniem voor ‘Avian Learning Experiment’ (leerexperiment bij vogels) en vormt één van de meest vooraanstaande studies rond het taalvermogen van dieren tot nog toe. Bewijs daarvan zijn de talloze wetenschappelijke studies omtrent de papegaai die verschenen in vooraanstaande bladen, toen de papegaai nog leefde. 
 
Alex kende ongeveer evenveel woorden als een 2-jarige peuter, maar op vlak van cognitie kon hij zich meten met een kleuter van 5 jaar. Hij leerde bijvoorbeeld vormen herkennen (driehoek, vierhoek, cirkel), kende materialen en kleuren, corrigeerde andere vogels (of mensen) wanneer ze een fout maakten en kon eenvoudige rekensommen oplossen. Extra impressionant aan Alex was dat hij ook het concept ‘nul’, ‘leeg’ of ‘geen’ verstond. 
 
 

Magawa, de rat die landmijnen opspoorde

 
Bij ons hebben ratten niet zo’n goed imago - tenzij bij mensen die hen als huisdier houden - maar we kunnen ons wel een voorstelling maken van hun intelligentie (als ze weer eens hun weg naar het kippenvoer gevonden hebben). Magawa is een voorbeeld van zo’n hyperintelligente rat die vele mensenlevens redde met haar uitzonderlijke reukvermogen. Ze is één van de ratten opgeleid door stichting APOPO in Tanzania, een ngo met Belgische roots die ratten leert om antipersoonsmijnen op te sporen. 
 
Dit type rat heeft niet meer dan 9 maanden tijd nodig om de geur van TNT in de allerkleinste hoeveelheden te leren detecteren, maar is ook in staat om ziektes zoals tuberculosete herkennen. Het voordeel van het gebruik van ratten om explosieven te zoeken, is dat ze gigantisch veel sneller werken dan mensen met een metaaldetector en licht genoeg zijn om een mijn niet te laten afgaan. Ze zijn dus veiliger én efficiënter! Magawa verhuisde na haar opleiding naar Cambodja, waar ze ongeveer 42 voetbalvelden op antipersoonsmijnen controleerde. Gedurende haar leven hielp ze 71 mijnen en 38 andere explosieven onschadelijk maken. Daarmee is Magawa de meest succesvolle rat die het programma ooit gekend heeft, waarvoor ze in 2020 beloond werd met een belangrijke onderscheiding. 

Deel dit artikel

Aanbevolen artikelen