Beestig

1. Veel hagedissen mag je als huisdier houden

Ben je van plan om een hagedis aan te schaffen als huisdier? Sinds 1 oktober 2019 sla je er best even de positieve lijst van reptielen op na alvorens je keuze te maken. Op deze lijst vind je alle 249 soorten hagedissen, maar ook 107 slangen en 66 schildpadden, die je legaal mag houden, verhandelen of weggeven in Vlaanderen. Dat zijn er heel wat, maar toch bestaan er ook nog een heleboel exotische soorten die hier niet welkom zijn.
 
Wil je een hagedis houden die niet op de positieve lijst staat, dan ben je verplicht daar een erkenning voor aan te vragen. Vaak gaat het dan om soorten die wat meer kennis en verzorging vergen, en dus niet zo geschikt zijn voor de beginnende reptielenhouder. Hou de website van de dienst Dierenwelzijn wel een beetje in de gaten, want die wordt om de twee jaar herbekeken door een team van deskundigen. 
 
 

2. Gekko’s hebben handige plakhandjes

In warme landen zie je ze weleens over het plafond wandelen, maar ook in je terrarium zijn gekko’s erg bedreven in het uithalen van gekke acrobatentoeren. Dat komt omdat hun tenen bedekt zijn met ontelbaar veel piepkleine haartjes, die voor zoveel wrijving zorgen dat ze een enorm goede grip op allerlei oppervlakken geven. Zo kan een gekko dus perfect over een spiegelgladde ondergrond, zoals het vensterglas van je terrarium, wandelen. 
 
Niet alle gekko’s hebben dit kunstje echter onder de knie. De luipaardgekko bijvoorbeeld mist de technische uitrusting om zich zuignapgewijs overal aan vast te grijpen. Maar met zijn mooie, gevlekte schubben en zijn schattige, beweegbare oogleden maken zijn aantrekkelijke looks dat gebrek ruimschoots goed. De meeste hagedissen hebben geen oogleden en likken daarom af en toe met hun plakkerige tong over hun oogbollen om ze vochtig te houden.

3. Kameleons doen niet alleen aan camouflage

Zijn bolle ogen, zijn lange tong en zijn gekrulde grijpstaart mogen dan erg kenmerkend zijn voor de kameleon, maar waar deze leguaanachtige hagedis het meest om bekend staat, is zijn vermogen om van kleur te veranderen. Deze master of disguise is in staat om de pigmenten in de verschillende lagen van zijn huid te herverdelen, een ingewikkeld proces dat door het centraal zenuwstelsel en bepaalde hormonen in gang wordt gezet. De kameleon krijgt deze camouflagetechniek wel pas in de vingers eens hij zijn volwassen leeftijd heeft bereikt. Al is camouflage niet de enige reden waarom hij soms van jasje wisselt ...
 
Elke kameleon heeft een basiskleur die past bij zijn natuurlijke habitat – groen voor boombewoners, bruin voor bodemkruipers. Deze tint neemt hij vooral aan wanneer hij gezond is, zich op zijn gemak voelt of slaapt. Bij stijgende of dalende temperaturen maakt de kameleon zijn huid dan weer lichter om de stralen van de zon te reflecteren of donkerder om meer warmte op te nemen. Zie je een kameleon plots van kleur verschieten? Dan is hij waarschijnlijk bang, boos, gestresseerd of ziek. Zo communiceert hij dus ook met zijn huidskleur!
 
De kameleon is trouwens niet de enige hagedis die van kleur kan veranderen. Veel gekko’s en anolissen, maar ook baardagamen kunnen hun huid donkerder of lichter van kleur laten worden, al naargelang ze op een zonnig of schaduwrijk plekje gaan zitten. Van lichtbruin tot knaloranje: het type en de hoeveelheid licht waaraan ze worden blootgesteld, bepalen de tint van hun schubben. 
 
 

4. Gevaar? Dan amputeren ze hun eigen staart!

Als je een hagedis in een terrarium houdt, onthou dan één ding: pak je geschubde vriendje nooit op bij zijn staart. Bij veel hagedissensoorten zit er namelijk één zwakke schakel in de staartwervels, zodat de staart op dat punt makkelijk afbreekt – autotomie, heet dat. Hij doet dit om te kunnen ontsnappen aan een aanval van bijvoorbeeld een roofvogel. Het klinkt wel een beetje dramatischer dan het is, want de staart groeit na een tijdje namelijk vanzelf weer aan, al kan dat best even duren. En die nieuwe staart is ook een stukje korter, wat anders van kleur en ook een stuk minder flexibel dan het oorspronkelijke exemplaar, omdat hij volledig uit kraakbeen bestaat. Daarom kan een hagedis zijn staart maar één keer afwerpen.
 
Wat gebeurt er met de oude, afgebroken staart, horen we je vragen? Wel, daar heeft de natuur nog een leuk trucje voor bedacht. Omdat de spieren en zenuwen nog een tijdje actief blijven nadat de staart is afgevallen, blijft het geamputeerde lichaamsdeel nog minutenlang kronkelen om aanvallers op het verkeerde spoor te zetten. Hét moment voor de hagedis om het hazenpad te kiezen!

5. Gekko’s maken geluiden om te communiceren

Grommen en sissen, dat kunnen de meeste reptielen wel om een indringer duidelijk te maken dat hij niet gewenst is. Maar wist je dat de gekko als enige reptiel een heel arsenaal aan geluiden kan produceren? Elk geluid heeft z’n specifieke functie: een potentiële partner lokken, een territorium afbakenen om concurrenten op afstand te houden of aan soortgenootjes te laten weten waar ze zich bevinden. Wat jij je erbij moet voorstellen? Het audiomateriaal van de gekko varieert van fluiten, gillen en roepen tot blaffen en kwaken.  
 
Hoe gekko’s die geluiden dan precies opvangen, dat verloopt helemaal anders dan bij mensen. Bij reptielen zitten er namelijk grote gaten in de tussenschotten tussen de neus-keelholte en de gehoorgangen. Zo kan de geluidsgolf zich zonder onderbreking van het ene naar het andere oor verplaatsen, en zowel aan de buiten- als de binnenkant van het oor opgevangen worden. Gekko’s en andere reptielen hebben dus een heel scherp gehoor!
 
 

6. Imponeren doen ze met hun kraag of keelzak

Op een gewone, doordeweekse dag zie je niets speciaals aan deze ietwat saaie, grijze hagedis. Het is pas wanneer hij op vrijerspad gaat en een aantrekkelijk vrouwtje in het vizier krijgt, dat de kraaghagedis zijn grootste troef bovenhaalt: zijn kraag. Deze cirkelvormige huidflap rond zijn gezicht kan hij als een paraplu openvouwen door zijn bek wijd open te sperren. De feloranje accenten op de kraag maken behoorlijk wat indruk op het vrouwelijke publiek!
 
De baardagame doet iets gelijkaardigs, maar dan met zijn keelzak of ‘baard’. De huid van die keelzak is bedekt met stekelvormige schubben, die hij naar voren kan steken om zijn kop twee keer zo groot te doen lijken. Scary! De roodkeelanolis heeft dan weer een indrukwekkende, roodgekleurde keelzak die hij in een handomdraai kan uitklappen wanneer de concurrentie iets te dichtbij durft te komen. 

7. Hagedissen werpen regelmatig hun oude huid af

De huid van een reptiel zit propvol keratine, een stevig stofje dat ook in onze nagels en ons haar zit. Omdat keratine niet meegroeit met het lichaam, wordt zijn vel zo nu en dan te klein voor zijn lijf en moet hij noodgedwongen vervellen. Jonge hagedissen werpen vaker hun oude huid af, omdat ze in hun jeugd nog heel snel groeien en dus letterlijk uit hun vel barsten. Hoe ouder de hagedis, hoe minder vaak dit proces zal plaatsvinden.
 
Vervellen kan je gerust beschouwen als een echte verjongingskuur. Terwijl een slang in één keer uit haar oude huid kruipt, gebeurt dit bij hagedissen veel geleidelijker. Eens de laatste flarden dode huid afgevallen zijn, ziet de huid er weer als nieuw uit: gladder, feller van kleur, flexibeler en sneller droog. Hun velletje is dan extra kwetsbaar, dus meestal zal een pas vervelde hagedis zich schuilhouden onder een steen tot de huid wat steviger is en hij weer veilig op pad kan.