Beestig

Vriendschapsonderzoek bij wilde dieren 

Studies naar vriendschappen binnen eenzelfde soort focussen zich vooral op hogere primaten (chimpansees, bonobo’s, bavianen …), intelligente zeezoogdieren (dolfijnen) en andere dieren die voor hun overleven afhankelijk zijn van een groep (paarden, kamelen, olifanten, leeuwen, hyena’s …). Bij deze wilde dieren wordt uitvoerig beschreven hoe individuen jarenlange vriendschappen aangaan die de familiebanden overstijgen. Zoals vaak hoeden wetenschappers zich er bij dit soort bevindingen voor om hun studie-object niet te ‘antropomorfiseren’ - ze willen geen menselijke eigenschappen toedichten aan dieren zonder zeker te zijn van hun zaak. Omdat ook andere dieren binnen dezelfde soort de vriendschappen tussen soortgenoten blijken te erkennen, kunnen we er zeker van zijn dat ook zij inzien dat er iets bijzonders aan de hand is. 
 
Hoe men kon vaststellen dat er echte ‘vriendschap’ in het spel is? Dat label wordt voorbehouden voor dieren die selectieve interacties aangaan met anderen en daar meer tijd mee doorbrengen, vaker mee spelen, liever mee jagen en hun voedsel mee delen. Nog een belangrijk aspect van vriendschap zit hem in het ‘allogroomen’, het verzorgen van elkaars vacht onder de vorm van vlooien (bij primaten), knabbelen (paarden) of schoonlikken (leeuwen). Het is geen toeval dat vriendschappen gevormd worden in grotere samenlevingsvormen: met een vriend aan je zijde ben je - zelfs in groep - minder kwetsbaar in moeilijker tijden. 
 
Waarom er nog geen degelijk onderzoek gedaan werd naar vriendschappen tussen honden, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de mens hun natuurlijke selectieproces volledig heeft ondergraven. Heeft het zin om zich te verdiepen in die (voor de hand liggende) materie, wanneer fokkers moedwillig op zoek gegaan zijn naar de ‘vriendelijkste’ hond?  Het is ook lange tijd mode geweest om hondengedrag te verklaren vanuit onderzoeksresultaten bij wolven, maar die vlieger blijkt vaker niet dan wel op te gaan. 
 
 

Honden zijn geen wolven 

Opnieuw horen we de luide ‘du-uh’ van onze lezers weerklinken tot achter ons toetsenbord. De vooruitblik naar een jonge pup in huis tovert een lach op ieders gezicht, maar geen mens zit erop te wachten om zijn huis te delen met een wolf. En toch werden beide soorten - zelfs door heel gerenommeerde wetenschappers - lange tijd op één hoop gegooid. Meer nog: men baseerde de (helaas nog zeer bekende maar ondertussen verguisde) dominantietheorie op observaties van wolven die gedwongen samenleefden in gevangenschap. Omdat de ‘roedels’ zich niet spontaan gevormd hadden en de dieren geen uitwijkmogelijkheden hadden, konden wolven in dit soort kunstmatige omstandigheden niet het conflictvermijdende gedrag gebruiken dat ze in het wild zouden inzetten. 
 
Ook rond vriendschap werd een wolvenonderzoek opgezet. Daaruit besloot men dat tussen wolven zonder genetische verwantschap alleen relaties voorkomen die zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor de individuele wolven. M.a.w. hun samenwerking lijkt eerder op collega’s die in eenzelfde bedrijf aan eenzelfde project werken, maar die tegelijkertijd ook elk apart willen opklimmen binnen het bedrijf. Dat staat in schril contrast met echte vriendschap, die gebaseerd is op onvoorwaardelijk en wederzijds vertrouwen in goede en slechte tijden.
 

Geen onderzoek? Geen bewijs! 

Er wordt dus heel wat onderzoek gedaan naar (bewijzen voor) vriendschap bij dieren, maar honden vielen tot nog toe steeds uit de boot. Een bewijs dat honden vrienden maken kunnen we dus jammer genoeg niet voorleggen. Maar een gebrek aan bewijs (zeker als dat een gevolg is van een gebrek aan onderzoek) mag ons absoluut niet doen besluiten dat honden niet in staat zijn om vriendschappen aan te gaan. Hier bij Beestig zijn we zelfs rotsvast overtuigd van het tegendeel! Om dat te staven, nemen we er de definitie van ‘vriendschap’ even bij. 

Kijk eens naar je hond en wat hij voor jou, zijn hondenmaatje of zelfs de kat des huizes voelt. De kans is groot dat je voor minstens één van de drie aspecten uit bovenstaande definitie kan afvinken. Waarschijnlijk voelen dierenliefhebbers zich zelfs zo aangetrokken tot honden, net omdat ze in staat zijn hechte vriendschappen aan te gaan. Natuurlijke selectie is hier niet meer in het spel, maar de mens heeft gedurende duizenden jaren van domesticatie verder gefokt met honden die makkelijk te socialiseren zijn. Lees: die van nature vriendschappelijke relaties aangaan. 
 
 

Hoe herken je hondse BFF’s? 

Wanneer we jou de vraag stellen of jouw hond een beste vriend heeft, hoef je daar waarschijnlijk niet lang over na te denken. Enkele kenmerken die wijzen op een hechte vriendschap tussen honden: 
 

• Elkaar uitbundig begroeten na afwezigheid
   
• Elkaar opzoeken in een groep/plek met andere honden 
   
• Spelen met elkaar op basis van wederkerigheid (de honden zijn beurtelings ‘jager’ en ‘prooi’) - vaak spelen goede vrienden ruwer en vocaler omdat ze elkaar door en door vertrouwen
   
• Het ontwikkelen van specifieke ‘spelletjes’ die ze alleen met elkaar spelen
   
• Elkaar missen wanneer de andere uit het zicht verdwijnt
   
• Elkaar groomen en likken 
   
• Elkaars speelgoed (en soms ook voedsel) delen 
   
• … 

 
 
Bij al het bovenstaande moeten we ten slotte nog een belangrijke kanttekening vermelden: honden kiezen zelf hun vrienden. Wanneer je er een tweede hond bijneemt of je beste vriend een pup in huis haalt, krijg je daar nooit een garantie bij voor onvoorwaardelijke doggy-friendship. Dat wil overigens niet zeggen dat je het lot geen handje kan helpen. De beste hondenvrienden zijn meestal van hetzelfde kaliber: een hyperactieve stuiterbal wordt zelden goede maatjes met een rustige levensgenieter, een fragiel oudje heeft liever geen gespierde bulldozer aan zijn zijde. Toch zijn er uitzonderingen op de regel, bijvoorbeeld van hele grote honden die een intense relatie opbouwen met een klein ras - en met plezier door de knieën gaan om op gelijke hoogte te kunnen spelen. 

Hondenvrienden steunen elkaar door dik en dun

Net zoals bij mensen, is het voor honden heel waardevol om een soulmate te hebben. Wanneer ze elkaar regelmatig zien, bezorgt een intense vriendschap onbetaalbare mentale stimulatie en een veilige, fysieke uitlaatklep. Een uurtje spelen met zijn vriend geeft je hond een tevreden gevoel, waardoor hij zich beter in zijn vel voelt en minder snel probleemgedrag ontwikkelt. 
 
Ten slotte bezorgt het hebben van een vriend - ook bij honden - je een gevoel van veiligheid. Vrienden steunen elkaar door dik en dun en staan voor je klaar wanneer je ze nodig hebt. Kijk maar eens naar deze pakkende beelden van een stafford die onder het oog van enkele bewakingscamera’s zijn kleine pomeranian-vriendje redt van verdrinking. Wat zou je zijn zonder een goede vriend!