Beestig

Bijzondere bescherming van een beenhard schild

Het schild van een schildpad is geen levenloze doos, maar een vitaal orgaan dat bestaat uit botweefsel met een geschubde huid eroverheen. Wie al eens een schildpad van dichtbij gezien heeft, weet dat haar schild uit twee delen bestaat: het rugschild of ‘carapax’ en het buikpantser of ‘plastron’. Beide onderdelen zijn even (been-)hard en beschermen het lichaam tegen allerlei invloeden van buitenaf. Omdat er heel wat gevoelszenuwen lopen doorheen zo’n schild, is het ook een erg gevoelig orgaan. Dat maakt dat even ‘kloppen’ op een schildpad - zoals eigenaars vaak doen - flink pijn doet!
 
 

De schilden maken de man (of vrouw)

Wist je dat je bij veel schildpaddensoorten aan het schild kan zien of je met een mannetje of vrouwtje te maken hebt? De vrouwtjes van de meeste landschildpadden hebben een plat buikschild, terwijl dat van het mannetje hol is. Handig, want zo rolt het mannetje niet van zijn vrouwtje wanneer hij wil paren en heeft het vrouwtje meer plaats voor eieren in haar buik. 
 
Er zijn ook andere geslachtsvariaties te zien bij sommige soorten. Bepaalde schildpadden hebben uitsteeksels aan hun schild die een andere vorm hebben afhankelijk van het geslacht. Bij waterschildpadden zijn het meestal de lengte van de nagels en die van de staart die verklappen of je een mannetje of vrouwtje in huis hebt. 
 
 

Schildpadschilden vervellen ook 

Net zoals alle reptielen, vervelt een schildpad regelmatig tijdens het groeien. Dan werpt ze haar oude schubbenhuid af om plaats te maken voor een nieuwe. Het schild vervelt plaat per plaat, waarbij telkens één gigantische ‘schub’ vervangen wordt. Hoe beter de omstandigheden waarin een schildpad gehouden wordt, hoe vlotter ze erin slaagt om te vervellen. 
 
Is de luchtvochtigheid in het schildpaddenverblijf te laag, dan komt de oude huid moeilijker los. Een deel blijft dan hangen aan het nieuwe schild, waardoor het geheel een bultig uitzicht krijgt. Heeft je schildpad moeite met vervellen, ga dan niet zelf aan de huid prutsen maar vraag raad aan je dierenarts. 
 
Ook een te hoge luchtvochtigheid kan nefast zijn voor je schildpad, want dan kan ze ‘schildrot’ ontwikkelen. Dat is een bacteriële of schimmelinfectie die start aan het huidoppervlak, maar zich snel kan uitbreiden naar het onderliggende bot. Heb je een vermoeden van schildrot, ga dan zo snel mogelijk naar de dierenarts. Een intensieve behandeling is nodig om je huisdier te redden. 
 

Wat als het schild van je schildpad ‘stuk’ is? 

Hoe stevig een schildpadschild er ook uitziet, geregeld worden er schildpadden met een ernstig trauma aan hun schild binnengebracht in de praktijk van Tom. Boosdoeners zijn o.a. bijtgrage honden, de messen van grasmaaiers, onvoorzichtige autobestuurders en kinderen die hun huisdier per ongeluk laten vallen. 
 
Een kapot schildpadschild geneest op dezelfde manier als eender welke andere botbreuk. Natuurlijk is tussenkomst van een dierenarts hier wel nodig, want vaak moeten de onderdelen terug op de juiste plaats gelegd worden. Dat is soms een echte puzzel, die onder narcose gemaakt moet worden. Met behulp van schroeven, metaaldraad of colsonbandjes wordt alles weer bij elkaar gebracht, waarna een verband aangelegd wordt omheen het schild. Dat alles wordt afgedekt met een waterdichte kunsthars, zodat de schildpad in haar normale biotoop kan revalideren. 
 
Het bot van een schildpad heelt traag, maar goed, zodat de gemiddelde schildpad geen blijvende schade ondervindt van een eenmalig ongeluk. Natuurlijk kunnen er complicaties optreden wanneer er via gaten in het schild inwendige organen geraakt zijn. Een grondig onderzoek door een gespecialiseerde dierenarts is dus altijd nodig wanneer je schildpad haar schild gebroken heeft. 
 
 

Nog meer uitdagingen voor de schildpaddendierenarts 

Een schildpad is met haar schild uitzonderlijk goed beschermd tegen invloeden van buitenaf, ook tegen vriendelijke dierenartsen die haar willen helpen. Daarom vergt het enig geduld en inventiviteit wanneer een schildpad in de behandelkamer opduikt. Zo kan het huisdier zich bij stress volledig terugtrekken in haar veilige schild, waarna er niets anders op zit dan wachten tot het reptiel kop, staart en poten weer ontspant. 
 
Omdat het schild in de weg zit, is het erg moeilijk om d.m.v. echografie het inwendige van een schildpad te onderzoeken. Alleen via de lies en de oksel is het mogelijk om een (beperkt) beeld te krijgen van de binnenkant. Een röntgenfoto kan gelukkig wel, mits juiste afstelling van het RX-toestel, en is noodzakelijk om bijvoorbeeld legnood, long- of blaasontsteking op te sporen. 
 
Moet een schildpad geopereerd worden, dan zijn er twee opties. Kan het via een kijkoperatie, dan kan je ook hier via oksel of lies ter plaatse geraken. Is er groffer geschut nodig, dan zit er niks anders op dan een openklapbaar ‘venstertje’ uit het schild te zagen en via die weg de chirurgische ingreep uit te voeren. Nadien wordt alles weer in elkaar geschoven, verbonden en afgewerkt met een waterdichte hars zoals bij een schildbreuk.