Beestig

Vervellen, hoe werkt dat?

Vervellen – of ecdysis in het Latijn – is iets wat alle reptielen doen. Hoe gaat dat in z’n werk? Vervellen is een ingenieuze procedure, waarbij een nieuwe huid onder de oude huid groeit. Tussen de twee laagjes komt een vloeistof, de lymfe, die ervoor zorgt dat de twee huidlagen zich van elkaar kunnen scheiden en de oude huid wordt afgestroopt.

Niet alle reptielen vervellen op dezelfde manier. Slangen en bepaalde hagedissen, zoals de luipaardgekko, stropen hun oude huid er in één stuk binnenstebuiten af, terwijl de meeste andere hagedissoorten, zoals de baardagame en de kameleon, in flarden vervellen.
  
Het leuke aan het feit dat een slang in één stuk vervelt, is dat je de oude huid kan laten drogen en bijhouden. Zo kan je trouwens te weten komen hoe lang jouw kronkelende huisdier precies is, zonder hem lastig te vallen met een rolmeter: je meet gewoon de afgestroopte huid.

Hoe vaak vervelt een reptiel?

De frequentie van het vervellen heeft alles te maken met de leeftijd van het reptiel. Hoe jonger het dier, hoe vaker het zal vervellen, omdat jonge reptielen nog heel snel groeien. Naar verluidt zou een slang zelfs al eens vervellen wanneer hij nog in het ei zit! Sowieso gebeurt de eerste vervelling van een slang zo’n week tot tien dagen nadat hij uit het ei is gekomen. 
 
Tot hij de volwassen leeftijd bereikt heeft, werpt een reptiel gemiddeld eens per maand een oude huid af, afhankelijk van hoe goed hij verzorgd wordt en hoeveel eten hij krijgt. Ook in de natuur zie je dit: komt een reptiel in een omgeving of een periode terecht waarin er minder voedsel te vinden is, dan zal hij trager groeien en dus ook minder vervellen. Vanaf een jaar ongeveer gebeurt het vervellen steeds minder vaak.
 
 

Hoe kan je zien wanneer je reptiel gaat vervellen?

Elk reptiel dat op het punt staat zijn huid af te werpen, krijgt eerst een doffe, matte kleur die zich verspreidt van de staart naar de kop. Na enkele dagen zie je op de huid een metaalachtige glans: dat is het moment waarop het echte vervellen begint, wat dan weer van voor naar achter gebeurt. Het dier zal dan met zijn kop beginnen te schuren tegen een steen of een tak – zorg dus zeker dat jouw reptiel toegang heeft tot zo’n ruw oppervlak in zijn verblijf, anders zal hij niet goed kunnen vervellen.
 
Trouwens, wist je dat je nog vóór je slang laat zien dat hij zijn oude huid gaat afwerpen, aan zijn humeur al kan merken dat er een verandering zit aan te komen? Een slang die op vervellen staat, is vaak lichtjes geïrriteerd. Niet omdat zijn huid te krap wordt, wel omdat hij niet meer goed kan zien. Hoe dat komt? Bij de ogen van een slang zijn het bovenste en het onderste ooglid aan elkaar vergroeid – de ‘bril’, heet dit. Omdat slangen niet kunnen knipperen, beschermt deze bril het hoornvlies van het oog, maar wanneer de dieren vervellen, vervelt de bril mee. Vooraleer de oude huid loskomt, zien ze dus een tijdje troebel. Oppassen dus, want jouw anders zo brave slang zou wel eens onverwacht kunnen bijten in deze fase.

Hoe kan het vervellen mislopen?

Temperatuur, vochtigheid, hoeveel daglicht, voeding, omgeving … Dit zijn allemaal cruciale factoren als het aankomt op een vlekkeloze vervelling. Wanneer een van die factoren niet goed zit, spreken we van ‘managementproblemen’ en die kunnen heel wat ellende veroorzaken voor jouw reptiel. Zowel een te lage temperatuur als een te lage vochtigheid belemmeren het vervelproces, en dieren die ondervoed zijn of bepaalde voedingsstoffen missen de energie om nieuwe huid aan te maken.
 
Bij slangen die in het verleden een wonde hebben opgelopen, durft de oude huid ook weleens te blijven vastplakken ter hoogte van het litteken. Zie je dat je slang begint te vervellen, hou dan zeker dat specifieke plekje goed in de gaten, zodat je eventueel kan ingrijpen wanneer nodig. Een dood stukje huid dat blijft zitten, kan namelijk een voedingsbodem worden voor schimmel- of bacteriële infecties. Dit kan ook gebeuren met de huid die op de bril van de slang blijft vastzitten, wat voor zwellingen kan zorgen. Omdat een oog zo kwetsbaar is, laat je het best aan de dierenarts over om deze huid voorzichtig los te maken.
 
Luipaardgekko’s hebben vaak een ander probleem: wanneer zij hun oude huid afwerpen, blijft die vaak vastzitten rond de teentjes of de staart, vooral wanneer de luchtvochtigheid in hun verblijf te laag is. Omdat de huid zo droog is, zal die een beetje krimpen, waardoor er een soort ‘tourniquet’ ontstaat en de bloedtoevoer wordt afgekneld. Als dit te lang duurt, kan de gekko zijn teen of staart verliezen! Het is dan ook heel belangrijk om snel en alert te reageren wanneer je dit ziet gebeuren. Ga in dat geval meteen naar de dierenarts, die over de nodige expertise beschikt om de huid heel voorzichtig los te knippen met een minuscuul chirurgisch mesje.

Hoe kan je je reptiel helpen met vervellen?
 

• Wanneer hij voelt dat hij gaat vervellen, zal een reptiel in het wild meestal een plekje opzoeken waar de vochtigheidsgraad wat hoger ligt, bijvoorbeeld onder een steen. In het verblijf van je reptiel kan je die situatie nabootsen door een bakje met wat veenmos of sphagnum neer te zetten. Omdat dit veenmos lichtjes vochtig is, kunnen ze daar makkelijker hun huid afwerpen. 
   
• Blijft er hier en daar een stukje huid zitten of komt de huid er niet vlot af? Heel belangrijk – hoe verleidelijk ook: nooit aan de losse huid trekken! Geef je reptiel liever een badje van kraantjeswater. Er zijn tal van producten op de markt die je aan het bad kan toevoegen, maar eigenlijk is dat niet nodig. Zorg gewoon dat het water een temperatuur van zo’n 30 °C heeft en laat je reptiel er een tiental minuten in weken. Opletten wel dat hij niet verdrinkt! Laat je reptiel dus nooit onbewaakt achter in zijn badje en zorg dat zijn lijfje wel onder water zit, maar dat zijn kopje boven kan blijven om lucht te happen. Je mag je reptiel gerust verschillende dagen na elkaar een badje geven, de kans is groot dat de huid dan wel loskomt.
   
• Komt de oude huid toch niet los? Dan kan je er eventueel na een badje heel voorzichtig met een wattenstaafje over wrijven. Komt de huid vanzelf mee, dan is dat geen probleem, maar zet er zeker nooit kracht op. 
   
• Wat je met een slang ook kan doen, is hem in een linnen zak stoppen samen met een vochtige badhanddoek. Zo verhoog je de luchtvochtigheid én bied je je slang een ruw oppervlak om tegenaan te schuren. 

Merk je echter dat er een infectie is ontstaan – te herkennen aan roodheid en zwelling van de huid? Dan is een bezoekje aan de dierenarts wel noodzakelijk. In de meeste gevallen valt zo’n infectie met een lokale huidzalf zoals Flammazine heel goed te verzorgen.