Beestig

 
Hoe ontstaat doofheid bij witte katten?

Om te begrijpen waarom katten met een witte pels vaker doof zijn dan anders gekleurde katten, moeten we een duik in de erfelijkheidsleer nemen. Kittens komen immers op de wereld met een heleboel genen die ze van hun mama en papa erven, en die zijn niet alleen bepalend voor hun vacht- en oogkleur. Soms zijn deze uiterlijke kenmerken namelijk gelinkt aan lichamelijke mankementen. Zo bestaat er een verband tussen een witte vacht en blauwe ogen – veroorzaakt door het dominante W-gen of ‘witte gen’ – enerzijds en doofheid anderzijds. Concreet: hoe meer witte haren er in de vacht van de kitten voorkomen, hoe groter de kans dat ze kort na de geboorte haar gehoor gedeeltelijk tot volledig verliest. Die kans neemt zelfs aanzienlijk toe wanneer de kitten na enkele weken haar jeugdige blauwe oogkleur blijkt te behouden. Maar hoe komt dat eigenlijk?

In een vroeg embryonaal stadium ontstaan de pigmentcellen, die zich door celdeling snel vermenigvuldigen en naar die plaatsen in het lichaam verhuizen waar ze later nodig zijn. Bij katjes die het W-gen met zich meedragen, loopt er echter iets mis in de ontwikkeling van deze pigmentcellen. Ze komen dan niet op de juiste plek terecht, wat resulteert in een sneeuwwitte vacht en hemelsblauwe kijkers. Tot dusver is er nog niet veel aan de hand, want met een witte pels en blauwe ogen is op zich natuurlijk helemaal niets mis. 
 
Maar daar stopt het verhaal jammer genoeg niet. Zo’n drie tot vier weken na de geboorte kan – door een afname van de bloedtoevoer naar het middenoor – ook een verlies van gehoorcellen optreden, wat leidt tot doofheid. Waarom die afname precies plaatsvindt, is (nog) niet geweten, maar het is wel aangetoond dat het proces samenhangt met een lokale afwezigheid van pigmentcellen of melanocyten in het lichaam van het katje. Hoe vroeger in het embryonale stadium de aanmaak van pigmentcellen stopgezet wordt, hoe witter de vacht en hoe blauwer de ogen én hoe groter de kans dat de kitten haar gehoor verliest tijdens haar eerste levensweken. Dit type doofheid wordt genetische of congenitale doofheid genoemd en kan zowel aan beide oren als eenzijdig voorkomen.
 
 

Zijn alle witte katten doof? 

Nee hoor. Zeker wanneer hun ogen een andere kleur dan blauw hebben, ligt het risico op congenitale doofheid veel lager. Ook wanneer ze één blauw en één anders gekleurd oog hebben, is dat het geval – al kunnen ze dan wel gedeeltelijke doofheid ontwikkelen in het oor dat aan dezelfde kant als het blauwe oog zit. Uit onderzoek blijkt dat een kleine 38% van de witte katten aan beide zijden (of bilateraal) doof is en zo’n 12% eenzijdig (of unilateraal) doof is. Je kan dus ook perfect een spierwitte Turkse angora in huis hebben die maar al te goed begrijpt wat je allemaal tegen haar zegt!

En ook albinokatjes hebben niet méér kans op doofheid dan een ‘gewone’ kat. Bij albinisme zijn er namelijk wel melanocyten aanwezig, maar ze maken simpelweg geen pigment aan. Hun witte vachtkleur heeft dus een andere oorzaak. Albinokatten hebben bovendien geen blauwe maar rode ogen, omdat de bloedvaatjes in de iris niet gemaskeerd worden door een kleurtje.
 
Overbodig te zeggen dat het voor fokkers van raskatten uit den boze is om met dove witte katten te kweken. Ook twee ouderdieren met het W-gen met elkaar kruisen – ook al zijn ze geen van beide doof – is absoluut geen goed idee, omdat dit de kans op doofheid sterk vergroot, tot wel 96%. Doofheid kan je heel eenvoudig laten vaststellen aan de hand van een BAER-test (Brainstem Auditory Evoked Response). Via deze test krijgt de kat, vaak onder lichte narcose, in elk oor afzonderlijk geluidsprikkels aangeboden terwijl gekeken wordt of er op dat moment reacties in de hersenstam optreden. Vraag er zeker naar bij je dierenarts wanneer je vermoedt dat je kat niet (goed) hoort!
 
 

Hoe vervelend is doofheid voor een kat?

Katten hebben algemeen genomen een heel goed gehoor en maken dan ook regelmatig gebruik van hun oren om te reageren op prikkels uit hun omgeving. Wanneer de gehoorfunctie wegvalt, moet de kat hiervoor terugvallen op haar andere zintuigen en haar focus verleggen naar visuele en tactiele prikkels. Niet evident! Een dove kat kan veel harder schrikken van een onverwachte beweging, omdat ze de veroorzaker ervan niet hoorde aankomen. Een slapende dove kat is dan ook bijzonder kwetsbaar. 
 
Om haar niet onnodig veel stress te bezorgen, kan je best volgende tips opvolgen:
 

• Hou je dove kat altijd binnenshuis of voorzie een afgesloten kattenren in de tuin waarin ze veilig kan genieten van de buitenlucht. Een naderende auto of een grommende hond kan ze namelijk niet horen aankomen.
   
• Benader een dove kat altijd langs voren en raak haar steeds voorzichtig aan. Wanneer ze ligt te slapen, laat je haar best met rust. Wil je haar toch wakker maken, dan kan je stilletjes naar haar toe komen en eventueel zachtjes over haar vacht blazen. Meestal is dat zelfs niet nodig, omdat je kat jou al snel zal ruiken zodra je dichterbij komt.

• Gebruik duidelijke hand- en armgebaren die je regelmatig herhaalt om je kat duidelijk te maken dat je iets van haar verlangt. Ook je gezichtsuitdrukkingen – blij of boos – zijn belangrijk! Je kan ook gebruik maken van voelbare trillingen om haar aandacht te trekken, bijvoorbeeld door met je voet op de vloer te stampen of met je vinger op de tafel te tikken.
   
• Zorg voor een goede routine met vaste tijdstippen om te eten. Je kan je kat immers niet roepen of met een zak brokjes schudden om duidelijk te maken dat het etenstijd is. Wanneer je haar telkens op hetzelfde tijdstip eten geeft, komt ze op den duur vanzelf aangelopen.
   
• Kom je na een lange werkdag weer thuis? Dan kan je enkele keren met de lichten knipperen zodat je kat merkt dat je er bent en zich geen hoedje schrikt zodra je in haar blikveld verschijnt.

 
 

Meer weetjes over witte katten

 
Slechtziend in de schemering

Als je in het donker met een zaklamp naar je huistijger schijnt, zie je normaal gezien twee kattenoogjes oplichten. Bij een witte kat met blauwe ogen is dat meestal niet het geval. Uit onderzoek is gebleken dat bij deze katten het tapetum lucidum ontbreekt. Dit reflecterende laagje op de achterkant van het netvlies zorgt ervoor dat lichtstralen dit in het oog binnenvallen, teruggekaatst worden, waardoor de kat beter kan zien in de duisternis. Een witte kat met blauwe ogen heeft dus niet alleen meer kans op doofheid, maar ook op een verminderd gezichtsvermogen bij slechte lichtomstandigheden. Een extra reden om poeslief in een beschermde omgeving te laten opgroeien.
 
 

Zonnecrème smeren

Denk er ook aan dat katten met een volledige of gedeeltelijk witte vacht erg vatbaar zijn voor zonnebrand en dus zonder bescherming niet te lang in de zon mogen zitten. Smeer daarom de gevoelige plekjes, zoals de oren, in met een speciale zonnecrème voor katten wanneer je viervoeter tijdens warme zomerdagen graag in de zon ligt te soezen. Opgelet: ook achter vensterglas kan je kat verbranden!