Beestig

Hoe ziet een varken eruit? 

Je kan een varken natuurlijk herkennen aan zijn typische varkenssnuit, die verschillende functies heeft. Varkens zijn echte speurneuzen en kunnen enorm goed ruiken. Daarnaast is hun snuit een uitstekende graaftool die hen helpt om te wroeten en te scharrelen doorheen de bodem. Last but not least dient hun snuit natuurlijk om urenlang te knorren. 
 
Een tweede typerend kenmerk van het varken is zijn krulstaart. Nochtans heeft niet elk varken zo’n krulstaart! De vorm van de staart wordt genetisch doorgegeven en als beide ouders een rechte staart hebben, zullen ook hun biggen deze vorm krijgen. Daardoor hebben sommige rassen, zoals het hangbuikzwijn, geen krulstaart. Verder kunnen varkens over een gladde huid beschikken, maar evengoed haar of zelfs krulhaartjes hebben. Hun oren kunnen zowel rechtop staan als naast hun kop hangen zoals bij een jachthond.
 
Er bestaan enorm veel tamme varkensrassen in allerlei kleuren en maten. Hun grootte, gewicht en kleur is dus afhankelijk van het ras waartoe ze behoren. Zo heb je heel grote vleesvarkens die tot 350 kilogram wegen, maar lopen er ook minivarkens rond met een gemiddeld gewicht van 50 à 75 kilogram. “Mini” is hierbij duidelijk een understatement want de dieren worden nog steeds erg groot en zwaar! 
 
De meest voorkomende ‘hobbyvarkens’ zijn het hangbuikzwijn, de Tibetaanse zang, de Münchener Troll en de Bergsträsser Knirps.  Deze behoren tot de iets ‘kleinere’ rassen (al is klein natuurlijk relatief) en worden het vaakst als huisdier gehouden. Ontdek hier nog meer varkensrassen en hun rasomschrijving. 

Huisvesting van het varken

Varkens hebben een ruim hok met een nog ruimer buitenverblijf nodig van minstens 75 vierkante meter per varken. Om te voorkomen dat de dieren ontsnappen, voorzie je best een stevige omheining met stroomdraad of een omheining die een stukje is ingegraven zodat ze ze deze niet omver kunnen duwen of wroeten. Idealiter heb je meerdere stukken grond ter beschikking of verdeel je de weide in percelen zodat ze het omgewroete gras kunnen inruilen voor een nieuw, onaangeroerd stukje. Op die manier krijgt de weide ook de kans om zich te herstellen.
 
Wat het hok betreft, voorzie je een dikke laag warme en droge bodembedekking waarin ze zich lekker kunnen nestelen. Vaak kiest men hierbij voor stro, maar ook houtkrullen of vlaslemen zijn een optie. In normale omstandigheden doen varkens hun behoefte niet in hun hok maar buiten, waardoor de stal niet per se iedere week uitgemest hoeft te worden. Tot slot voorzie je een grote en schone voeder- en drinkbak die je zowel buiten als binnen (of beide) kan plaatsen. Om hygiënische redenen zorg je ervoor dat de drinkbak en badplaats steeds netjes van elkaar gescheiden zijn. 
 
Laat je jouw varkens af en toe ook even in de tuin lopen? Super, dat vinden ze vast erg leuk! Varkens kunnen zich ook vervelen en vinden het aangenaam om regelmatig een nieuwe omgeving te ontdekken. Let wel op: in je tuin staan misschien enkele planten of struiken die giftig zijn. Zo vormen niet alleen populaire planten zoals buxus of rododendron een bedreiging, maar zijn ook tomaten- en aardappelloof of plantenbollen van hyacinten giftig voor varkens. Om te voorkomen dat jouw varkens zich vervelen, moet je voor het nodige entertainment zorgen in hun verblijf. Boomstammen of grote keien kunnen bijvoorbeeld dienst doen als speeltjes. Wil je nog een stapje verder gaan, dan heb je zelfs de mogelijkheid om echt speelgoed, speciaal voor varkens, aan te kopen! 
 
Varkens zijn het meest op hun gemak bij een temperatuur tussen 10 en 20 °C. Als de zon schijnt, hebben ze het al snel te warm, dus is een goede schuilplaats met schaduw een absolute must. Wist je trouwens dat varkens amper kunnen zweten? Ze moeten dus andere manieren vinden om af te koelen bij warm weer. Een fris (modder)badje kan hen hier bijvoorbeeld bij helpen. Na hun modderbadje willen varkens graag schuren tegen een paal of een boom met een ruwe schors. Staat er geen boom in het verblijf, dan kan je ook zelf een stevige paal uitzoeken en hier enkele schuurborstels aan vastmaken. De dieren drinken sowieso al veel water, maar bij hoge temperaturen moet je de waterbak nog net iets vaker bijvullen.

 

Voeding: wat eet een varken? 

Van nature zijn varkens een groot deel van de dag bezig met scharrelen en het omwroeten van aarde om voedsel te verzamelen. Dat zogenaamde ‘foerageergedrag’ neemt zo’n zes tot zeven uur van hun dag in beslag! Omdat hun spijsverteringsstelsel veel gelijkenissen vertoont met dat van de mens, kan je ook het eetpatroon van varkens vergelijken met het onze. Ook zij moeten een gezond, evenwichtig dieet volgen met voldoende fruit en groenten. Vermijd hierbij een teveel aan koolhydraten, want zo worden ze al snel veel te dik. 
 
De basis van het menu bestaat uit ruwvoer zoals hooi, gras of groenten en uit varkensbrokken om hen van alle nodige voedingsstoffen te voorzien. Vermijd voer voor landbouwvarkens want dat is veel te rijk voor hobbyvarkens en bevat te weinig vezels. Wist je trouwens dat een varken gemiddeld tussen de één en zes kilogram krachtvoer per dag eet? Als je de rekensom begint te maken, weet je dus dat het houden van deze dieren niet erg goedkoop is! Verder mag je jouw varken dagelijks ook een stuk fruit geven, maar je mag hier niet mee overdrijven! Net zoals in de rest van Europa, is het ook in België verboden om keukenafval, en al zeker overschotten van dierlijke producten, aan je varkens te geven om ziektes te voorkomen.
 
Het zal je vast niet met verstomming slaan, maar varkens zijn dol op eten en daarom ook heel enthousiast wanneer je met de voeremmer voor de poort staat. Daarom kan het wel eens druk worden rond etenstijd. Om conflict te voorkomen, voorzie je best voor ieder varken een eigen voerbak. Let er ook op dat je varkens niet permanent toegang tot voedsel hebben, want dan krijgen ze snel last van overgewicht.

Verzorging: hoeveel tijd heb je nodig om een varken te verzorgen? 

Wil je graag een huisdier, dan moet je dat ook verzorgen. Bij een varken is dat niet anders! Uiteraard zal je dagelijks je varkens moeten voeren en proper drinkwater geven. Strooi regelmatig de stal op, haal de uitwerpselen weg en ververs de stal minstens om de 2 à 3 maanden volledig. Haal ook af en toe de mest op de weide weg om wormbesmettingen te voorkomen. Check ook altijd even de algemene gezondheid van de dieren. Hebben ze genoeg energie? Eten ze genoeg? Hebben ze geen diarree? Op die manier ben je er altijd snel bij wanneer ze ziek zijn. 
 
Daarnaast moet de veearts af en toe langskomen voor de nodige inentingen en moet je je varken tijdig ontwormen. Wanneer de hoefjes van jouw varkens te lang zijn, moet je deze bijknippen en ook hun oren mag je niet over het hoofd zien. Die kunnen namelijk verstopt raken wanneer ze door de modder rollen, maar kunnen ook tekenen van schurft of oormijt vertonen. Kijk de oren dus regelmatig na en maak ze indien nodig schoon. Ook een goede huid-en vachtverzorging is een onmisbare stap in de verzorging van jouw varkens. Rassen met haar vinden het heerlijk om af en toe geborsteld te worden. Varkens met weinig of geen haar kunnen makkelijk verbranden in de zon, zeker wanneer ze een roze huid hebben. Zorg voor voldoende schaduw in hun verblijf en leg een modderbadje aan. Een laag je modder biedt natuurlijke bescherming tegen de zon, maar bij jonge varkens kan het soms nodig zijn om een laagje zonnecrème aan te brengen op een zonnige dag. 
 
Je zou het misschien niet meteen denken, maar varkens zijn enorm intelligente dieren. Als je het goed aanpakt, kan je hen dan ook verschillende trucjes aanleren, hen leren aan de leiband te lopen, zindelijk maken … Kortom, met een varken heb je heel wat mogelijkheden - ze zijn qua intelligentie minstens even slim als een hond! Niettemin is een consequente opvoeding essentieel: duidelijke regels maken goede vrienden. 
 
Wist je trouwens dat je een varken ook kan trainen met een clicker? Dat kan onder andere van pas komen wanneer zijn hoefjes moeten bekapt worden of om hem voor te bereiden op transport. Hou in het achterhoofd dat varkens bijzonder stressgevoelig zijn: begin dus tijdig en op een rustige manier met het aanleren van nieuwe dingen. 

 

Eén, twee of veel varkens?

Varkens zijn sociale groepsdieren. Je kan het dus al raden: één varken in een hok kan écht niet. Houd er dus minstens twee (en liefst meerdere) tegelijkertijd. Bovendien kan je niet zomaar eender welke combinatie samen zetten omdat de dieren - vooral de mannetjes - agressief uit de hoek kunnen komen ten opzichte van vreemden. Wil je een nieuw varken introduceren? Zet het dan enkele dagen in een hok naast de andere varkens, zodat ze op hun eigen tempo aan elkaar kunnen wennen. 
 
Beren en zeugen hou je best niet samen, want een ongecastreerde beer verdedigt zijn vrouwtjes met hand en tand. Bovendien verspreiden beren een sterke ‘berengeur’ die je liever niet dagelijks in je kleren ruikt. Beren zijn dus niet geschikt als huisdier, beter kies je voor een combinatie van zeugen en bargen (gecastreerde beren). 
 
Een varken alleen of in een oninspirerende omgeving zal zich snel vervelen en kan dan ongewenst gedrag vertonen, zoals agressie, ontsnappen, dingen kapotmaken... Deze hyperintelligente dieren hebben wat uitdaging nodig. Voorzie je hen niet in hun natuurlijke behoeften, dan kan je een rebels varken terugkrijgen. 

 

Varkens en andere huisdieren

Heb je nog andere huisdieren die de varkens zouden kunnen tegenkomen? In het geval van ezels of koeien is dit meestal geen probleem, maar kippen moeten opletten. Varkens zullen de dieren niet zomaar uit het niets bestormen, maar als ze zich bemoeien met hun voederbak, kunnen er wel eens ongelukken gebeuren. Geef je kippen dus een toevluchtsoord waar ze ongestoord bij hun eigen voeder kunnen. Ze zullen er ook maar wat blij mee zijn om een stukje niet omgewoelde weide voor zich te hebben, want kippen en modder zijn geen goede match.

 

Varkens en kinderen

Varkens groeien uit tot grote dieren en kunnen flink bijten, een eigenschap die je altijd in het achterhoofd moet houden - zeker wanneer er kinderen in je gezin zijn. Alleen wanneer kinderen groot genoeg zijn om zich aan bepaalde regels te houden, kunnen ze op een veilige manier helpen bij het verzorgen van de varkens. Om mee te knuffelen of te spelen, zijn varkens echter ongeschikt. Het zijn stressgevoelige dieren die ongepast kunnen reageren wanneer een jong kind zich onvoorspelbaar gedraagt. Reserveer dit huisdier dus liever voor wat oudere kinderen of hou het bij kijken van achter een hek. 

Gezondheid: welke ziektes en aandoeningen komen voor bij het varken? 

Varkens kunnen best wat jaren mee: ze worden makkelijk 15 à 20 jaar oud. Tijdens hun leven, kunnen ze te maken krijgen met volgende medische problemen:

 

• Varkenspest: ziekte die veroorzaakt wordt door een virus en zowel in acute als chronische vorm voorkomt. In het eerste geval hebben de varkens last van lusteloosheid, koorts, diarree en/of een oogvliesontsteking. Na een tijdje krijgen de oren en de buikstreek een paarsrode kleur. Omdat het zo’n ernstige aandoening is, sterven de meeste varkens binnen de week na besmetting. In het tweede geval komt de ziekte pas na een paar weken of maanden tot uiting. Deze varkens hebben dezelfde symptomen, maar kunnen langer overleven.

 

• Oormijt: varkens rollen graag in het zand of de modder. Wanneer er zich gedurende lange tijd vuiligheid in hun oren bevindt, kunnen oormijten zich hierin gaan nestelen. De varkens krijgen jeuk en schudden met hun hoofd of beginnen te schuren. Je kan oormijt behandelen met behulp van een anti-parasitair geneesmiddel of zalf.

 

• Schurft: huidaandoening waarbij zich korsten vormen aan de binnenkant van de oorschelpen en er onverdraaglijke jeuk optreedt. Om deze jeuk te bestrijden, zullen de varkens gaan schuren tegen bomen of palen en zo ook op andere plaatsen van hun lichaam kleine wondjes creëren. Schurft is een vervelend probleem, maar kan goed behandeld worden.

 

• Ascaris suum: een spoelworm die de lever van het dier ernstig kan beschadigen. Ook treden er regelmatig ademhalingsproblemen op en vermindert de algemene weerstand van het varken. Circuleren er wormen in je stal? Ontsmet het hele hok dan uitvoerig en behandel de dieren met een goed ontwormingsproduct. Geef ze een herhaling om de vijf tot zes weken.

 

• Klauwproblemen: komen voornamelijk voor bij varkens die geen correcte huisvesting hebben. Omdat ze te weinig plaats hebben, kunnen ze niet voldoende bewegen en slijten de hoefjes niet genoeg af. Bijgevolg krijgen de dieren problemen, pijn en worden ze kreupel. 

 

• Wormen: varkens kunnen last hebben van heel wat verschillende soorten wormen. Afhankelijk van de soort worm waarmee ze besmet zijn, kunnen ze last krijgen van verschillende symptomen. Sommige van deze wormsoorten zijn zelfs overdraagbaar op mensen! Om wormen te voorkomen, geef je jouw varkens op geregelde tijdstippen een goed ontwormingsproduct.

 

• Salmonella: besmetting met de salmonella-bacterie die zware, waterige diarree veroorzaakt. Infectie gebeurt meestal via mest waarin zich deeltjes van de bacterie bevinden. Salmonella is erg besmettelijk en kan meerdere maanden overleven in één bepaalde omgeving. Ook hier is het belangrijk de omgeving grondig te ontsmetten en zieke dieren in quarantaine te plaatsen.

Waarop letten als je een varken koopt?

• Je kan jouw toekomstige huisdier op verschillende plaatsen kopen: bij een fokker, een opvangcentrum, een particuliere verkoper … Ga tijdens je bezoekje de algemene levensomstandigheden van de varkens na. Hebben ze propere eet- en drinkbakken en hebben ze voldoende drinkwater? Zitten ze in een schoon en ruim hok of ligt er overal viezigheid? Zien de dieren er gezond uit of zijn ze eerder lusteloos? Wat je ook doet, kies steeds voor een verkoper die de gezondheid van zijn dieren op de eerste plaats zet en koop nooit van een broodfokker. Merk je verwaarloosde varkens op, dan kan je dit altijd melden bij de Inspectiedienst Dierenwelzijn. 

 

• Als hobbyhouder van varkens moet je je aan allerlei regels en richtlijnen houden. Zo moet je jezelf registreren om varkens te mogen houden. Doe je dit niet, dan kan je bijvoorbeeld geen varkensvoer aankopen. Wie een varken koop, moet het bovendien verplicht laten nakijken door een dierenarts.

 

• Weet dat de voeding en huisvesting van een varken best veel geld kosten. Kies je er toch voor eentje aan te kopen, vraag dan altijd na wat het volwassen gewicht wordt van de biggen die je koopt of, nog beter, neem een kijkje bij de ouderdieren. Zo weet je meteen wat je in huis haalt!

 

• Varkens hebben veel plaats nodig en kunnen absoluut niet in huis worden gehouden. Bovendien hebben ze dagelijks verzorging nodig en moet er iemand hen voeren wanneer jij op vakantie bent. Denk hier dus goed over na vooraleer je effectief beslist er eentje aan te schaffen.

 

Dit zijn nog meer leuke boerderijdieren

• Shire: paarden en varkens, dat gaat meestal niet goed samen. Je houdt jouw Shire dus best een eindje uit de buurt van de varkensstal. Voor de rest zijn het erg vriendelijke, gehoorzame paarden die ideaal zijn om voor de kar te spannen. Vergis je niet, Shires zijn enorm groot en kunnen daarom – letterlijk – een hap uit je budget nemen.

 

• Wyandotte: de wyandotte is de ideale legkip die jou dagelijks van verse eitjes zal voorzien. Ze zijn erg rustig en vriendelijk en daarom – zover dat mogelijk is voor een kip – geschikt als huisdier voor kinderen. Net zoals bij het varken, is het wel niet de bedoeling dat de wyandotte als knuffel- of speelmaatje dient.

 

• Schaap: de enige gelijkenis tussen een schaap en een varken is dat ze beide rasechte kuddedieren zijn. Om hen zo gezond en gelukkig mogelijk te houden, is het dus aan te raden minstens vier schapen samen in de weide te zetten.