Beestig

Net zoals paarden zijn wij, mensen, echte gewoontedieren. We vinden het dan ook vaak moeilijk om van vastgeroeste gewoontes af te geraken. Toch raden we elke paardeneigenaar aan de informatie in dit artikel grondig door te nemen. Want wat heeft het voor zin om elk trimester je paard te ontwormen - ook al doe je het al jaren zo - als dat meer kwaad dan goed doet?
 
Natuurlijk moet je er dan wel zeker van zijn dat je paard niet gevaarlijk geïnfecteerd is. Daarom is het noodzakelijk om regelmatig de mest van je paard te laten onderzoeken. In het labo wordt dan bekeken welke wormen in het lichaam van je paard aanwezig zijn én in welke hoeveelheden. Zo kan je ingrijpen op momenten dat het er écht toe doet, zonder je paard onnodig vaak te belasten met chemische middelen in zijn lichaam. 
 
 

Waarom is standaard ontwormen op de lange termijn nadelig? 

Sommige mensen kiezen ervoor om hun paarden ‘blind’ te ontwormen. Dat wil zeggen dat ze uit voorzorg om de zoveel tijd een dosis ontwormingspasta toedienen om alle parasieten te doden die (mogelijk) in het paardenlichaam aanwezig zijn. Ze gebruiken daarvoor een schema met verschillende middelen die elk op een ander moment van het jaar ingezet worden. Aan die tactiek zijn echter enkele risico’s verbonden, zowel voor je eigen paard als voor de paardenwereld in het algemeen:  
 

• Hoe vaker je ontwormt, hoe vaker inwendige parasieten in contact komen met courante ontwormingsmiddelen. Zo krijgen ze de kans om te ‘wennen’ aan zo’n chemische aanval en er resistentie tegen te ontwikkelen. Dat is niet alleen nadelig voor jouw paard, maar voor de ganse paardenwereld. Omdat steeds meer parasieten resistent worden aan onze ontwormingspasta’s, bestaat het risico dat paarden die écht last hebben van hun wormbesmetting op termijn niet meer geholpen kunnen worden. 
   
• Omdat je ‘blind’ ontwormt, weet je nooit met welke parasieten je paard op het moment van zijn behandeling besmet is. Misschien gebruik je wel een middel dat totaal niet werkt tegen de actuele besmetting, waardoor je paard met zijn wormen blijft zitten. 
   
• Het afweerstelsel van de meeste volwassen paarden is prima in staat om kleine besmettingen onder controle te houden. In de meeste gevallen is het dan ook helemaal niet nodig om je dier zo vaak te ontwormen. Het is niet alleen weggegooid geld, het zijn telkens chemische middelen waarmee de paardendarmen geconfronteerd wordt. Zou je dat niet liever alleen doen wanneer het écht nodig is? 
   
• Een deel van het ontwormmiddel komt via de ontlasting op je paddock of weide en in het grondwater terecht, waardoor het een invloed kan hebben op het aanwezige bodemleven. Ook voor het milieu en de natuur is het dus beter om enkel te ontwormen wanneer er geen andere optie is. 
   
• Ontwormmiddelen voor paarden kunnen gevaarlijk zijn voor andere dieren die de mest opeten - bijvoorbeeld wanneer ze toegang hebben tot je mesthoop. Sommige hondenrassen, zoals border collies, hebben vaker een aangeboren gevoeligheid voor bepaalde geneesmiddelen zoals ivermectine, een vaak gebruikte ontworming voor paarden. Wanneer zij mest van een ontwormd paard opeten, vertonen ze vergiftingsverschijnselen. Het is dus raadzaam om je mest tot een week na het ontwormen op een veilige plek op te slaan.

 
 

Hoe raken paarden besmet met wormen? 

Verschillende parasieten die in het maagdarmstelsel van paarden voorkomen, doorlopen een gelijkaardige levenscyclus. Ze leggen eitjes in de darmen van je paard, waarna die eitjes via paardenmest in de buitenwereld terechtkomen. Wormen kunnen niet overleven buiten het paardenlichaam, maar eitjes wel. Ze transformeren tot larven op de paardenweide waarna ze tijdens het grazen opgegeten worden door andere paarden (of je eigen paard herbesmetten). Niet alle wormen blijven trouwens hun volwassen leven lang in het spijsverteringsstelsel van je paard zitten, er zijn er ook die naar de longen of andere organen kunnen migreren. 

Een apart geval zijn horzellarven. Paardenhorzels zijn grote, vliegende insecten die hun eitjes leggen op de borst of de onderbenen van paarden. Die eitjes zien eruit als kleine, gele stipjes die je niet kan wegvegen met een borstel. Wanneer de jonge horzellarven uit het ei kruipen, veroorzaakt dat jeuk bij het paard. Dat begint te knabbelen en te likken aan zijn benen, waardoor de jonge larven in zijn lichaam terechtkomen. Daar kunnen ze problemen veroorzaken in de mond, tussen de kiezen, in de wangen en in de maag. 
 
 

Hoe werkt een mestonderzoek bij paarden? 

Wanneer je ervoor kiest om je paarden alleen te ontwormen wanneer het nodig is, moet je hun mest regelmatig laten onderzoeken op de aanwezigheid van wormeitjes. Dat doe je door voor elk paard een verse mestbal te verzamelen die niet op de grond gelegen heeft - je neemt er dus eentje weg ‘op de top’ van een hoopje mest. Stuur de paardenmest op naar een labo dat mestonderzoek doet of breng het binnen bij een dierenarts die ervoor opgeleid is. 
 
Vervolgens gaan experten aan de slag met de mest van jouw paard. Ze lossen één gram ervan op in flotatievloeistof waardoor de eitjes losgeweekt worden van de mest en leggen het goedje daarna onder de microscoop. Zo kunnen ze wormeitjes detecteren en tellen. Op die manier bepalen ze welke wormen er aanwezig zijn in het maagdarmstelsel van je paard én hoeveel eitjes je paard weer uitscheidt per gram mest. Dat is een indicatie voor enerzijds de ernst van de besmetting en anderzijds de mate waarin je paard besmettelijk is voor andere paarden. 
 
Wanneer uit het mestonderzoek blijkt dat je paard hinder kan ondervinden van de wormen in zijn lichaam, krijg je een behandelplan voorgesteld. Omdat je nu precies weet welke parasieten aanwezig zijn in het spijsverteringsstelsel van je paard, kan de dierenarts of mestonderzoeker een gericht ontwormmiddel voorschrijven. Meestal krijg je dan ook het voorstel om na een aantal weken opnieuw een meststaal binnen te brengen om er zeker van te zijn dat de behandeling gewerkt heeft. Deze follow-up mag je niet over het hoofd zien: het geeft je de garantie dat je paard geholpen is met zijn probleem, maar het spoort ook tijdig resistente parasiethaarden op die met andere middelen bestreden moeten worden. 
 
 

Wanneer laat je best de mest van je paarden onderzoeken?  

Ruwweg heb je twee opties wanneer je ervoor kiest om te ontwormen op basis van mestonderzoek. Een eerste tactiek is om strikt om de drie maanden een mestonderzoek te laten uitvoeren, zodat je altijd kort op de bal speelt. 
 
Voor de zekerheid kiezen veel eigenaars (en dierenartsen) er echter voor om in het late najaar, rond de eerste nachtvorst, een breedwerkend ontwormmiddel toe te dienen aan hun paarden. Dat is immers het moment waarop larven van de rode bloedworm inkapselen in de darmen van paarden. Wanneer je onderzoek laat doen (ruim) voor dit moment, hoef je niet noodzakelijk preventief te ontwormen. Overleg jouw specifieke situatie altijd met de onderzoeker. Wanneer je geen mestonderzoek doet in het najaar, is een breedspectrum wormenkuur wel een goed idee. Doe dat niet te vroeg in het najaar met oog op de cyclus van de rode bloedworm. Met een breedwerkend middel dood je op dat moment ook (eventueel aanwezige) horzellarven en lintwormen. 
 
Zoals je eerder hebt gelezen is het advies om ongeveer elke drie maanden de mest van je paard te laten onderzoeken. Ontworm je je paarden in het najaar en wil je het aantal mestonderzoeken beperken? Laat dan in ieder geval in het voorjaar, voordat je paarden terug op de weide gaan, hun mest onderzoeken zodat ze elkaar minder snel kunnen besmetten. Staan er veel jonge paarden in je kudde of komen er regelmatig nieuwe paarden bij, dan is het sterk aan te raden om elke drie maanden mest te verzamelen voor een eiertelling. 
 
 

Hoe kan je een wormbesmetting bij paarden nog meer voorkomen? 

Een goed hygiënebeleid vormt de basis van een adequate wormpreventie. Staan je paarden op de weide, maak er dan een punt van om elke dag de geproduceerde mest op te ruimen. Zo voorkom je dat er larven op de weide uitkomen en dat je paarden zichzelf of anderen kunnen besmetten. Ook door je paarden regelmatig te verhuizen naar een ander stuk weide, kan je de wormcyclus doorbreken. 
 
Check tijdens de zomermaanden - vooral in augustus - de benen van je paarden dagelijks op de aanwezigheid van horzeleitjes. Gebruik een speciale krabber (te koop in de ruitershop) om de eitjes te verwijderen, zodat de dieren nooit in de paardenmond geraken. 
 
Tenslotte geven we nog mee dat een volwassen paard in goede gezondheid en met een goed werkend immuunsysteem vaak prima opgewassen is tegen een (milde) wormbesmetting. Draag dus de allerbeste zorgen voor het welzijn van je paarden: geef voldoende en kwalitatief ruwvoer, vul aan met de nodige supplementen, zorg voor afwisseling in beweging en mentale stimulatie en gun je paard minstens één vriendje om mee te socializen.