Beestig

Waarom is voedselverrijking belangrijk?

Het concept ‘voedselverrijking’ komt in feite uit de wereld van de dierentuinen, om dieren in gevangenschap wat meer fysieke en mentale uitdaging te bieden. Je hebt misschien al eens een giraf aan een soort ijslolly van groenten of fruit zien likken? Zo’n ingevroren snack geeft dieren op een warme dag niet alleen verkoeling, maar verplicht hen ook om trager te eten en – jawel – meer mindful met hun maaltijd bezig te zijn, dan wanneer ze hun portie domweg naar binnen schrokken.
 
Ditzelfde principe kan je ook perfect toepassen bij katten. Het gaat immers tegen de natuur van een kat in om voortdurend en telkens op dezelfde plaats voedsel vrij beschikbaar te hebben. Een kat die gaat jagen, doet dit steeds op een andere plek en vaak neemt ze haar prooi dan nog mee naar een veilige locatie om haar vangst ongestoord op te peuzelen. Door je kat moeite te laten doen om haar ‘prooi’ te pakken te krijgen en zelf te laten kiezen wanneer ze op ‘jacht’ gaat, kan je min of meer aan het natuurlijke eetpatroon van je kat tegemoet komen. Uiteraard is dit niet hetzelfde als achter een muis jagen, ermee spelen en ze vervolgens opeten, maar het komt wel in de buurt!

Van eetbakje naar voerpuzzel

Welke katten hebben baat bij voedselverrijking?

Lange tijd was het de normaalste zaak van de wereld om je kat permanent een goedgevuld eetbakje voor te schotelen, zodat ze de hele dag door voeding ter beschikking heeft. Op zich is er niets mis met zo’n voerbakje. Voor katten die hun eigen voedselinname kunnen reguleren – en de meeste katten zijn hier best goed in – werkt dit prima.
 
Voor drie types katten geldt dit echter niet:
 

• Katten die te vroeg uit het nest zijn weggehaald. In de melk van de moederpoes zit namelijk een bepaald verzadigingshormoon. Kittens die dit stofje te weinig hebben binnengekregen, zullen in hun latere leven ook moeilijker een verzadigd gevoel ervaren.
   
• Katten die – zeker in hun kittentijd – ooit voedselschaarste hebben gekend, zoals straatkatten. Wanneer zij op een lekker hapje stoten, zullen ze dit zo snel mogelijk naar binnen smikkelen, omdat ze nooit weten wanneer het volgende eetmoment zal plaatsvinden. 
   
• Katten met een medische aandoening, zoals een verhoogde werking van de schildklier. Behalve tal van andere symptomen zorgt dit ervoor dat ze meer gaan eten, maar desondanks wel afvallen. 

 
Maar eigenlijk is voedselverrijking voor quasi elke kat geschikt, want zo geef je haar een leuke bezigheid die voor afwisseling zorgt in haar dagelijkse leefpatroon. Zeker voor binnenkatten brengt het wat extra avontuur in hun comfortabele leventje, maar ook katten die last hebben van frustraties of agressief gedrag kan je met voedselverrijking een welgekomen uitlaatklep bieden. 

Opgelet: is jouw kat wat minder mobiel of heeft ze een medische aandoening waardoor het net de bedoeling is dat ze méér eet, dan werk je beter met een klassiek eetbakje. Ook bij jonge kittens is voedselverrijking nog niet aan de orde, omdat zij zeker voldoende voeding moeten binnenkrijgen. Je kan met voedselverrijking starten rond vier maanden – laat de gewone eetkommetjes dan nog even staan tot je kitten zes maanden oud is en blijf zeker het lichaamsgewicht goed opvolgen.
 
 

Hoe pak je de overstap aan?

Jongere katten zal je het nieuwe voedselsysteem redelijk vlot kunnen aanleren. Voor oudere katten die al langere tijd gewend zijn om uit een bakje te eten, pak je de overgang best stapsgewijs en goed voorbereid aan. Uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat je alle eetbakjes van je kat vervangt door voerpuzzels, maar doe dit niet van de ene op de andere dag. Bij je kat kan dit immers tot verwarring of frustratie leiden, waardoor ze misschien te weinig of niet meer zal eten. Gooi je eetbakjes dus niet zomaar weg! 
 
Wat doe je dan wel?
 

• Laat één of twee bakjes met kattenbrokken op hun traditionele plek staan en zet er een voerpuzzel naast. Zo laat je de nieuwsgierigheid van je kat haar werk doen. Is je kat wat minder zelfzeker, dan kan het helpen om de puzzel op een aparte, rustige plek te zetten waar ze die nieuwe manier van eten op haar eigen tempo kan ontdekken.
   
• Snapt ze niet meteen wat de bedoeling is? Stop dan eerst wat lekkere snoepjes in de puzzel voor je met haar dagelijkse voer begint en doe eventueel even voor wat er van haar verwacht wordt. Geef niet te snel op, je kat heeft even tijd nodig om te wennen aan dit nieuwe voersysteem!
   
• Heeft ze de smaak te pakken? Begin dan langzaam de hoeveelheid droogvoer aan te passen: eerst 80% in het gewone eetbakje en 20% in de voerpuzzel, enzoverder. Zo maak je geleidelijk aan de transitie van bakje naar puzzel. Bij katten die een extra duwtje in de rug nodig hebben, kan je de hoeveelheid brokjes in de puzzel wat sneller opvoeren om hen nog meer te stimuleren de overstap te maken.
   
• Je kan er ook voor kiezen om meteen al het voer in een makkelijke voerpuzzel aan te bieden. Het helpt dan om wat losse brokjes naast de voerpuzzel te strooien, zodat je kat de connectie tussen de puzzel en haar eten leert te leggen.
   
• Tot slot: een hongerige kat zal sneller geneigd zijn om zich aan een voerpuzzel te wagen. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je je huisdier moet uithongeren! Heeft je kat een vast eetmoment, dan kan je dit wel subtiel een beetje uitstellen door haar bijvoorbeeld een uur of twee later toegang tot de voerpuzzels te geven.

TIP: Zet je kat regelmatig op de weegschaal

Wil je zeker zijn dat je kat wel voldoende voeding binnenkrijgt via de voerpuzzels, dan is het aangeraden om haar af en toe eens te wegen. Je kan dit doen door jezelf mét en zonder kat te wegen op een personenweegschaal en het verschil in gewicht te berekenen. Of gebruik een digitale babyweegschaal, waar je het gewicht van je kat heel precies van kan aflezen. Met een beetje lekkers kan je je kat aansporen om op de weegschaal te komen zitten. Als je kat gewicht verliest, kan dat betekenen dat ze onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Voedselverrijking is dan misschien gewoon niet haar ding. Aarzel in dat geval zeker niet om je pogingen te staken en terug te keren naar het klassieke eetbakje! 
 
 

Welke types voerpuzzels bestaan er?

De ene kat is de andere niet. Misschien heeft jouw kat wel een voorkeur voor een specifiek type voerpuzzel? Of misschien houdt ze wel van het eten uit haar bakje en ziet ze een voerpuzzel enkel als een extra uitdaging bovenop haar dagelijkse eetmoment? In dat geval loont het zeker de moeite om verschillende voerpuzzels uit te proberen om te achterhalen wat werkt en wat niet.
 

Stationaire voerpuzzels

Dit zijn vaste bakjes of puzzels die je gewoon op de grond of op een hoogte zet, waar je kat altijd bij kan. Je vult ze per definitie met droge kattenbrokjes.
 

• Enerzijds heb je de ‘slowfeeders’: voerbakjes met groefjes of uitstulpingen, die het eten vertragen omdat je kat het voer er met haar pootje uit moet vissen. Zo krijgt je kat de kans om het gevoel van verzadiging tijdig op te merken en te stoppen met eten wanneer ze genoeg heeft. (Opgelet: trager eten is sowieso gezonder voor de werking van de spijsvertering van je kat, maar om overgewicht aan te pakken, kies je beter voor andere manieren zoals speciale dieetvoeding en extra beweging.)
   
• Anderzijds bestaan er ook echte puzzels, waarbij je kat moet nadenken over hoe ze het lekkers te pakken kan krijgen, door kommetjes om te duwen, schuifjes open te trekken of balletjes door een parcours te laten rollen. Tegenwoordig zijn er heel veel modellen beschikbaar, die vaak zijn onderverdeeld in niveaus voor beginnende tot gevorderde puzzelaars. Echt hersenwerk dus! Modellen die voor honden ontwikkeld zijn, kunnen ook geschikt zijn voor katten – al moet je er wel rekening mee houden of de grootte geschikt is voor jouw kat. 

Bewegende voerpuzzels

Deze puzzels kan je kat voortduwen of -rollen, zodat ze zelf meer kan beslissen waar ze haar ‘prooi’ gaat consumeren. Denk aan voerballetjes, voerflesjes of voermuisjes, die je kan vullen met droge brokjes en vervolgens her en der in huis kan verstoppen. Schrik niet als je kat plots wild door de kamer rent terwijl ze achter haar plastic muis aanjaagt! Deze puzzels zijn namelijk ideaal om haar jachtinstinct aan te wakkeren.
 
 

Voerpuzzels voor natvoer

De meeste puzzels zijn gemaakt voor droge kattenbrokjes, maar er bestaan ook opties voor natvoer. Deze hebben vooral tot doel om je kat trager te laten eten en stimuleren dus niet per se de hersenen van je huisdier. Je vindt ze vooral als een soort ijsblokjesvorm waar je kat het voer moet uitpeuteren met haar voorpoot, maar er bestaan ook zogenaamde ‘likmatten’ waar je het natvoer over kan uitsmeren. 
 
Zie je het geknoei met natvoer in voerpuzzels niet zitten? Dan kan je natuurlijk steeds de porties natvoer in een eetbakje aan je kat blijven aanbieden en enkel de vaste eetmomenten met droge brokjes via voerpuzzels geven.

Zelfgemaakte voerpuzzels

Wil je zelf aan de slag gaan met huis-, tuin- en keukenmateriaal? Neem dan eens een kijkje op deze website van enkele kattengedragsexperts. Hier vind je een heleboel DIY-tips om je eigen voerpuzzels in elkaar te knutselen, waar je vaak niet veel meer voor nodig hebt dan een lege kartonnen doos, een plastic fles, een wc-rolletje of andere items die in je keukenkast staan. Het aantal sterren geeft de moeilijkheidsgraad aan, zodat je je kat kan trainen van beginner tot gevorderde puzzelaar!
 
Soms hoef je zelfs geen puzzel te gebruiken om van voedselverrijking te spreken: het kan ook volstaan om wat brokjes in je hand te nemen en ze over de vloer weg te ‘schieten’, zodat je kat erachteraan moet jagen. Of vul een lege doos met wat vondsten uit de natuur en strooi er wat brokjes tussen: een waar snuffelparadijs voor je viervoeter!
 
 

Hou het spannend en avontuurlijk!

Ben je gewonnen voor het idee van voedselverrijking? Super! Een vaak gemaakte fout bij katteneigenaars is echter dat ze jarenlang dezelfde voerpuzzel aanbieden op één en dezelfde plek in huis. Bij slimme puzzelaars treedt er dan op den duur verveling op en krijg je eigenlijk hetzelfde effect als een traditioneel voerbakje. 
 
Hoe los je dat op?
 

• Schrik er zeker niet voor terug om af en toe een nieuwe voerpuzzel te introduceren, eventueel eentje met een hogere moeilijkheidsgraad, of extra uitdagingen toe te voegen die de bestaande puzzel wat moeilijker op te lossen maakt.
   
• Heb je meerdere katten in huis met elk hun eigen SureFeed-voerbak – een eetbakje dat opengaat met een microchip die je aan een halsbandje bevestigt? Weet dan dat je ook daar uitdagingen aan kan koppelen. Leg bijvoorbeeld wat pingpongballetjes tussen de brokjes, zodat je katten toch nog naar hun eten moeten vissen.
   
• Ook kan het helpen om de voerpuzzel af en toe op een andere locatie te zetten. Je kan je kat hierop voorbereiden door zo nu en dan eens wat losse brokjes in het huis te verspreiden. Met zo’n speurtocht leert je kat dat ze niet steeds naar dezelfde plek moet komen voor haar eten.

Voedselverrijking in een multi-kathuishouden

Heb je twee of meer katten in huis? Ook dan kan je aan voedselverrijking doen, maar let er dan wel op dat elke kat zijn eigen – en liefst meerdere – voerpuzzels heeft. Verspreid deze ook logisch, zodat elke kat afgezonderd van de rest rustig kan puzzelen en eten. Sommige katten hebben er geen probleem mee om een voerpuzzel te delen, maar andere zijn daar dan weer heel territoriaal in. Jij kent je katten het beste! Zorg dus dat je tegemoet komt aan hun behoeften en voorzie altijd minstens één voerpuzzel per kat, plus eentje extra.
 
Heerst er een zekere spanning in je multi-kathuishouden? Maken je katten bijvoorbeeld onderling dikwijls ruzie? Pak dan eerst die problemen aan voor je met voedselverrijking begint. Bij katten die al een kort lontje hebben en dan plots een voerpuzzel voorgeschoteld krijgen, kan de situatie namelijk al snel escaleren.